Arbutus unedo L. (Κουμαριά)

Βασίλειο: Plantae

Άθροισμα: Angiosperms

Κλάση: Dicotyledons

Τάξη: Ericales

Οικογένεια: Ericaceae

Γένος: Arbutus

Είδος: A. unedo

 

Συνώνυμα: Arbutus cassinifolia Steud, Arbutus crispa Hoffmans, Arbutus cromii auct.

Άλλα ονόματα: Arbousier, Westlicher Erdbeerbaum, Chruścina jagodna, Земляничное дерево крупноплодное, λαγομηλιά, μάρε, κουμαριά, Killarney, strawberry tree.

Η κουμαριά (Arbutus unedo L.) είναι αειθαλής όμορφος θάμνος ή μικρό δέντρο. Το ύψος της κουμαριάς σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να ξεπεράσει τα 5 μέτρα. Συναντάται στη λεκάνη της Μεσογείου, στη δυτική και κεντρική Ευρώπη.

Έχει σκληρά, οδοντωτά, δερματώδη φύλλα σκούρου πράσινου χρώματος με ελλειψοειδές σχήμα, και διατάσσονται πάνω στον βλαστό σε σπειροειδή διάταξη.

Τα άνθη του είναι ερμαφρόδιτα, έχουν καμπανοειδές σχήμα και λευκό ή ρόδινο χρώμα, τυπικά της οικογένειας των ερικοειδών (Ericaceae).

Έχει σαρκώδη καρπό (δρύπη). Σε πρώιμο στάδιο έχει κίτρινο χρώμα ενώ στην ωριμότητα βαθύ κόκκινο.

Οι κουμαριές έχουν το χαρακτηριστικό ότι πάνω στο ίδιο δέντρο μπορούμε να δούμε άνθη και καρπό ταυτόχρονα.

  Οι καρποί της κουμαριάς χρησιμοποιούνται για την παραγωγή μαρμελάδων και λικέρ. Στην Πορτογαλία, από τους καρπούς της Κουμαριάς παράγεται το μπράντι Medronho.

Στην Ελλάδα σε πολλά χωριά που δεν είχαν σταφύλια, για να εξασφαλίσουν το τσίπουρο της χρονιάς, αποστάζαν κούμαρα. Το τσίπουρο από κούμαρα, παρόλο που δεν θεωρείται καλής ποιότητας, έχει ακόμα φανατικούς οπαδούς.

Η κουμαριά χρησιμοποιείται για θεραπευτικούς σκοπούς.

Χρήσιμα μέρη του φυτού είναι τα φύλλα, ο φλοιός, η ρίζα και ο καρπός του.

Χρησιμοποιείται στη θεραπεία των παθήσεων του ουροποιητικού συστήματος, της δυσεντερίας και της διάρροιας, και είναι στυπτικά και διουρητικά.

Τα φύλλα της περιέχουν την ουσία κουμαρίνη. Είναι μια χημική ουσία που την συναντάμε και στο φυτό Cinnamomum cassia (κανέλα της Κίνας). Η ουσία αυτή χρησιμοποιείται σε αρώματα και ενυδατικές κρέμες μαλλιών (contitioners). Σε μεγάλες ποσότητες προκαλεί βλάβες στο συκώτι και τα νεφρά.

Μια άλλη ουσία που περιέχεται στους καρπούς της κουμαριάς είναι και η αρβουτίνη (arbutin). Είναι μια φυτοχημική ουσία, (γλυκοσίδιο), που χρησιμοποιείται σε προϊόντα λεύκανσης του δέρματος.

Είναι περιζήτητο καλλωπιστικό δέντρο και πολύ χρήσιμο για τη μελισσοκομία.

Από τον Οκτώβριο έως τον Δεκέμβριο, ανάλογα με τις κλιματολογικές συνθήκες, οι μέλισσες ετοιμάζονται να αντιμετωπίσουν, όσον το δυνατό καλύτερα, τους δύσκολους μήνες του χειμώνα. Για να γίνει αυτό πρέπει να έχουν τις κατάλληλες προμήθειες και τον ανάλογο πληθυσμό έγκαιρα, έτσι ώστε να ξεκινήσουν δυναμικά την άνοιξη. Όλα αυτά μπορούν να τα πετύχουν μόνο εάν υπάρχει καλή ανθοφορία το φθινόπωρο.

Τα άνθη της κουμαριάς βοηθάνε πολύ στην επέκταση του γόνου, (εάν οι κλιματολογικές συνθήκες το επιτρέψουν), και δυναμώνει τα μελίσσια που θα εκμεταλλευτούν την ανθοφορία της.

Πολλοί μελισσοκόμοι επιλέγουν να τρυγήσουν αυτό το μέλι.

Το μέλι κουμαριάς έχει σκούρο χρώμα, υπόπικρη γεύση και κρυσταλλώνει γρήγορα.

Sternbergia lutea KER GAWL. ex SCHULT.F

Sternbergia lutea KER GAWL. ex SCHULT.F

Βασίλειο: Plantae

Άθροισμα: Angiosperms

Κλάση: Monocots

Τάξη: Asparagales

Οικογένεια: Amaryllidaceae

Γένος: Sternbergia

Είδος: lutea

Sternbergia: Προς τιμήν του Kaspar maria von Sternberg (1761-1838). Τσέχος βοτανολόγος και παλαιοντολόγος.

lutea: κίτρινη.

Η Sternbergia lutea είναι πολυετές φυτό και ανήκει στην οικογένεια των Αμαρυλλιδών (Amaryllidaceae). Μεγάλη οικογένεια φυτών που περιλαμβάνει 2.164 είδη φυτών και 79 γένη, πολλά από τα οποία είναι φαρμακευτικά.

Η Sternbergia lutea μοιάζει πολύ στην εμφάνιση με κρόκο, αλλά δεν έχει καμία απολύτως σχέση (οι κρόκοι ανήκουν στην οικογένεια iridaceae).

Είναι βολβώδες φυτό, το άνθος του έχει έξι κίτρινα τέπαλα και έξι κίτρινους στήμονες με πορτοκαλί ανθήρες. Τα φύλλα της είναι γραμμοειδή, τυπικά της οικογένειας που ανήκει.

 

Τη συναντάμε κυρίως στην περιοχή της Μεσογείου, αλλά και σε χώρες όπως η Γαλλία, η Τουρκία και η Βουλγαρία.

Η οικογένεια Amaryllidaceae είναι γνωστή για τα αλκαλοειδή που διαθέτουν όλα τα γένη της. Τα αλκαλοειδή αυτά είναι πολύ σημαντικά για τις φαρμακευτικές τους ιδιότητες. Η Sternbergia lutea, σύμφωνα με έρευνες του τμήματος βιολογίας του πανεπιστήμιου της Νάπολη, περιέχει τα εξής αλκαλοειδή :

lycorine, tazettine, hyppoeastrine, heamanthidine, galanthamine, galanthine, hypamine, sternbergine.

Είναι όμορφο φυτό γι' αυτό και χρησιμοποιείται και ως καλλωπιστικό.

Είναι μελισσοκομικό φυτό.

Colchicum bivonae Guss.

Βασίλειο: Plantae

Άθροισμα: Angiosperms

Κλάση: Monocots

Τάξη: Liliales

Οικογένεια: Colchicaceae

Γένος: Colchicum

Είδος: C.  bivonae Guss

 Άλλα ονόματα: Wiesensafran, meadow saffron, Autumn crocus, Nackte Jungfer, colchico autumnale, colchique, naked lady.

 

Συνώνυμα: C. vernale Hoffm, C. polyanthon Ker Gawl, C. borisii Stef, C. pannonicum Griseb. & Schenk.

Colchicum: Από την Κολχίδα (αρχαία πόλη στη Μαύρη Θάλασσα).

Αutumnale: Φθινοπωρινό.

 Μετά τις πρώτες βροχές του Σεπτέμβρη εμφανίστηκαν και τα πρώτα 

Colchicum bivonae Guss.

 Είναι ένα πολύ χαρακτηριστικό λουλούδι της οικογένειας Liliaceae. Πολλοί άνθρωποι το μπερδεύουν με κρόκο, μοιραίο λάθος, γιατί τα είδη του γένους  Colchicum με λάθος χρήση μπορεί να είναι θανατηφόρα.

Στη μυθολογία έχει συνδυαστεί με τη Μήδεια η οποία φέρεται ότι σκότωσε τα παιδιά της με αυτό.

Είναι βολβώδες φυτό, τα φύλλα του οποίου παρουσιάζονται την άνοιξη και πέφτουν λίγο πριν ανθήσει.

Το άνθος του έχει περιγόνιο με έξι τέπαλα, έξι στήμονες και τρεις μεγάλους στήλους. Τα τέπαλά του έχουν ανοικτό μωβ χρώμα με άσπρες αποχρώσεις.

Το συναντάμε σε υγρά ξέφωτα δασών σε ασβεστολιθικά και ουδέτερα εδάφη.

Το βρίσκουμε σε πολλές περιοχές τις Ευρώπης (νότια, δυτική και κεντρική) έως την Ασία.

Όλα τα μέρη του φυτού είναι δηλητηριώδη, (ειδικά ο βολβός και οι σπόροι), γι' αυτό και δεν συνιστάται η συλλογή και η χρήση του παρά μόνο από πολύ έμπειρους βοτανοθεραπευτές.

Κύριο δραστικό συστατικό του είναι ένα αλκαλοειδές, η κολχικίνη.

Το φυτό χρησιμοποιεί την ουσία αυτή σαν άμυνα ενάντια στους εχθρούς του.

Σε περίπτωση που κάποιος καταναλώσει οποιοδήποτε μέρος του φυτού θα πρέπει να μεταφερθεί το συντομότερο στο πλησιέστερο νοσοκομείο.

Arctium lappa

Arctium lappa

Άθροισμα: Angiosperms

Κλάση: Dicotyledons

Οικογένεια: Asteraceae

Γένος: Arctium

Είδος: lappa

  Συνώνυμα: Fox's Clote. Thorny Burr. Beggar's Buttons. Cockle Buttons. Love Leaves. Philanthropium. Personata. Happy Major. Clot-Bur, Arctium edule Beger, Arctium vulgare (Hill) Evans αρκουδοβότανο, κολλιτσίδα, πλατομαντηλίδα, λάππα, grande Bardane, Große Klette,Bardana maggiore.

 

Arctium: Από το ελληνικό άρκτος.

lappa: Ελληνικό λάππα.

 

Το Arctium lappa (Asteraceae) είναι ένα από τα πιο ενδιαφέροντα βότανα, με πολλές φαρμακευτικές ιδιότητες.

Το συναντούμε σε όλη την Ευρώπη και σε πολλές περιοχές της Ασίας, συνήθως σε γόνιμο, χουμώδες έδαφος, πλούσιο σε άζωτο.

Είναι ποώδες, διετές φυτό, που μπορεί να φτάσει και τα τρία μέτρα ύψος.

Τα φύλλα του είναι ωοειδή, καρδιόσχημα στην βάση τους, με κυματώσεις στην περίμετρο τους, και εκφύονται κατά εναλλαγή. Τα κατώτερα φύλλα του είναι πολύ μεγάλα σε μέγεθος.

Τα άνθη του είναι μωβ χρώματος, με αγκαθωτό κάλυκα, και σχηματίζουν ταξιανθία κεφάλιο.

 

Arctium lappa

 

Το Arctium lappa (λάππα) περιέχει μεταξύ άλλων:

τανίνες, πτητικά οξέα, αρτκιϊνη, χλωρογενικό οξύ, αρκτιόλη, φουκινόνη, παλμιτικό οξύ, μυριστικό οξύ, πολυακετυλίνες, βιταμίνες E, C, K, νιασίνη ριβοφλαβίνη, παντοθενικό οξύ, σίδηρο και μαγνήσιο.

Χρήσιμα μέρη του φυτού είναι οι σπόροι, τα άνθη, τα φύλλα και η ρίζα του.

Έχει αντιμικροβιακές, αντιμυκητιακές, αποτοξινωτικές και αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες.

Οι σπόροι του χρησιμοποιούνται για κάθε είδους δερματικές παθήσεις, όπως ο έρπης, εκζέματα, εξανθήματα, ψωρίαση, αλλά και εγκαύματα.

Οι ρίζες και τα φύλλα του έχουν χρησιμοποιηθεί για τη θεραπεία της ποδάγρας και των ρευματισμών, λόγω του ότι περιορίζουν το ουρικό οξύ μέσω των νεφρών.

Λέγεται ότι οι σπόροι ελαττώνουν το ζάχαρο του αίματος και έχουν καθαρτικές, αποτοξινωτικές και αντιφλογιστικές ιδιότητες.

Γίνονται έρευνες για την χρήση του φυτού σε πολλές μορφές καρκίνου και για την καταπολέμηση του AIDS.

Τα φύλλα και οι σπόροι της είναι χρήσιμα σαν κατάπλασμα σε μώλωπες.

Η λάππα έχει χρησιμοποιηθεί και ως καθαρτικό του αίματος, για την αντιμετώπιση των χολολιθίασεων της γρίπης και προβλημάτων του ουροποιητικού συστήματος, πονοκεφάλους, για την θεραπεία της τριχόπτωσης, και σαν δυναμωτικό των μαλλιών.

Σε πολλές περιοχές του κόσμου η ρίζα της και τα φύλλα χρησιμοποιούνται στη μαγειρική.

Είναι μελισσοκομικό φυτό.

Kickxia spuria (L) Dumort

Barthélemy Charles Joseph Dumortier (1797 – 1878): Βέλγος βοτανολόγος και πολιτικός.

Kickxia spuria (L) Dumort

Βασίλειο: Plantae

Άθροισμα: Angiosperms

Κλάση: Dicotyledons

Οικογένεια: Scrophulariaceae

Γένος: Kickxia

Είδος: K. spuria (L) Dumort

 

Άλλα ονόματα: Linaria spuria (L.) Miller.

Eiblättrige Tännelkraut, Linaire bâtarde, eironde leeuwebek, round-leaved fluellin, roundleaf cancerwort.

Kickxia : Το όνομα δόθηκε προς τιμήν του Φλαμανδού βοτανολόγου Jean Kickx (1775 – 1831).

Spuria: νόθος ή παρασιτικό (Spurius)

 

Το είδος Kickxia spuria σύμφωνα με νεότερες έρευνες ανήκει στην οικογένεια Plantaginaceae, (σύστημα APG), ενώ στο σύστημα Cronquist ανήκει στην οικογένεια Scrophulariaceae.

Τα είδη του γένους Kickxia είναι μικρά φυτά και, λόγω μεγέθους, πολλές φορές δύσκολο να τα εντοπίσει κανείς.

Το είδος Kickxia spuria μπορεί να χαρακτηριστεί και ως ζιζάνιο, αφού εντοπίζεται πολλές φορές σε κήπους.

Είναι μονοετές φυτο με φύλλα ωοειδή, καρδιόσχημα στη βάση, χνουδωτά, με έντονες νευρώσεις.

Kickxia spuria (L) Dumort

Το άνθος του είναι χρώματος κίτρινου, με σκούρο μελιτζανί χρώμα στο άνω χείλος και μεγάλο πλήκτρο στο πίσω μέρος του άνθους του.

Μοιάζει πολύ στην εμφάνιση με το Kickxia Elatine.

Αναφέρεται σε διάφορες πηγές ότι έχει επουλωτικές, στυπτικές και μαλακτικές ιδιότητες.

Melissa officinalis L.

Περιγράφηκε πρώτη φορά από τον Carl Linnaeus (1707 – 1778) γνωστός και ως Carl von Linné, Σουηδός βοτανολόγος, ιατρός, ζωολόγος, ιδρυτής της διωνυμικής ονοματολογίας και θεμελιωτής της βοτανικής επιστήμης.

Melissa officinalis L.

Βασίλειο: Plantae

Άθροισμα: Angiosperms

Κλάση: Dicotyledons

Τάξη: Lamiales

Οικογένεια: Lamiaceae

Γένος: Melissa

Είδος: M. officinalis

 

Άλλα ονόματα:μελισσόχορτο, μελισσοβότανο, μέλισσα, αγριομέλισσο, κιτροβάλσαμο, Lemon Balm, Sweet Balm, Bee Balm, Baume, Melisse, Melissa, Herbe citron,Cedronella, citraria.

 

Melissa: Από την μέλισσα

officinalis: Φαρμακευτική

 

Η Melissa officinalis ή, όπως είναι πιο γνωστό, το μελισσόχορτο, είναι ένα από τα πιο γνωστά βότανα στην Ελλάδα. Είναι ιθαγενές φυτό της Μεσογείου και βρίσκεται διάσπαρτο σε όλη την Ελλάδα. Ανθίζει το καλοκαίρι από τα τέλη Ιουνίου.

Ανήκει στην οικογένεια Lamiaceae, (χειλανθών), οικογένεια που περιλαμβάνει πολλά σημαντικά βότανα (μέντα, ρίγανη, φασκόμηλο, λεβάντα, και πολλά άλλα ).

Είναι φυτό πολυετές, ποώδες, με ύψος έως και ένα μέτρο. Ο βλαστός του είναι τετραγωνικής διατομής, τα φύλλα του είναι ωοειδή οδοντωτά και στην βάση καρδιόσχημα και επαλλάσσονται σταυροειδώς. Τα φύλλα του κατά την περίοδο της άνθισης μικραίνουν. Τα άνθη του είναι λευκά με τέσσερις λευκούς στήμονες, χαρακτηριστικά της οικογένειας Lamiaceae.

Melissa officinalis L.

 

Το μελισσόχορτο περιέχει μεταξύ άλλων τα εξής συστατικά:

Κιτράλη, κιτρονελάλη, οξικό οξύ, εστέρα ευγενόλης, γερανιόλη, πολυφαινόλες, τανίνες, φυτικές χρωστικές, ροζμαρινικό οξύ, τριτερπενοειδή, καριοφυλήνη, μονοτερπενοείδη γλυκοσίδια, λιναλοόλη, θυμόλη

Είναι γνωστό ως φυτό που χαρίζει μακροζωία, φήμη που ίσως να οφείλεται στο ότι πολλά από τα συστατικά του έχουν αντιοξειδωτικές ιδιότητες.

Είναι πλούσιο σε αιθέρια έλαια (κιτράλη,κιτρονελάλη, γερανιόλη, λιναλόλη).

Η κιτρονελάλη είναι ουσία που χρησιμοποιείται στην αρωματοποιία και στη σαπωνοποιία. Σύμφωνα με έρευνες έχει αντιμυκητιακές, ηρεμιστικές,

αντικαταθλιπτικές και εντομοαπωθητικές ιδιότητες.

Το μελισσόχορτο έχει έντονη μυρωδιά λεμονιού που οφείλεται στην κιτράλη,

(κιτράλη α, κιτράλη β), ουσίες που χρησιμοποιούνται σαν συστατικά στην αρωματοποιία και έχουν αντιμικροβιακές ιδιότητες.

Η γερανιόλη έχει επίσης εντομοαπωθητικές ιδιότητες το οποίο όμως δεν ισχύει στην περίπτωση των μελισσών. Οι μέλισσες εκκρίνουν γερανιόλη για να σημαδεύουν την είσοδο της φωλιάς τους αλλά και τα φυτά από τα οποία παίρνουν το νέκταρ και τη γύρη.

Το έλαιό του χρησιμοποιείται στην αρωματοθεραπεία για τη θεραπεία αλλεργιών και εκζεμάτων.

Το μελισσόχορτο έχει επουλωτικές ιδιότητες και χρησιμοποιείται σε σκευάσματα για τα τσιμπήματα των εντόμων (συνδυάζεται πολύ καλά με το φασκόμηλο και το θυμάρι) . Ο Διοσκουρίδης το συνιστούσε για τσιμπήματα σκορπιών, εντόμων, και σε περιπτώσεις ανθρώπων που τους έχει δαγκώσει σκύλος.

Βοηθάει στην αντιμετώπιση της υπέρτασης, σε περιπτώσεις πνευματικής κατάπτωσης και μελαγχολίας, και είναι διεγερτικό και τονωτικό για όλο το σώμα. Είναι αντιφυσητικό και χωνευτικό, ιδιαίτερα χρήσιμο σε περιπτώσεις δυσπεψίας και τυμπανισμού της κοιλιάς.

 

Melissa officinalis L.

 

Όπως αναφέρθηκε και πιο πάνω, το μελισσόχορτο έχει χρησιμοποιηθεί στην αρωματοποιία και αρωματοθεραπεία.

Τον 14ο αιώνα οι μοναχές του Τάγματος των Αδελφών της Παναγίας του όρους Καρμέλ, στο αβαείο του St. just, (wikipedia), παρασκεύασαν ένα φυτικό τονωτικό, καταπραϋντικό νευρικών διαταραχών και αποσμητικό, που έγινε γνωστό με το όνομα carmelite water. Βασικό συστατικό του προϊόντος είναι το μελισσόχορτο (Melissa officinalis). Πολύ χρήσιμο προϊόν, αν σκεφθεί κανείς ότι οι άνθρωποι πλένονταν πολύ σπάνια εκείνη την εποχή. Το προϊόν πωλείται και σήμερα (συνταγές μπορεί να βρει κανείς στο διαδίκτυο).

Στη βιομηχανία τροφίμων χρησιμοποιείται για αρωματισμό πολλών τροφών και ποτών.

Το μελισσόχορτο καλλιεργείται για διάφορες χρήσεις σε πολλές περιοχές του κόσμου.

Στη μελισσοκομία είναι πολύ σημαντικό φυτό, διότι περιέχει πολύ νέκταρ και οι μέλισσες το προτιμούν. Όπως αναφέρθηκε και πιο πάνω περιέχει γερανιόλη, ουσία που εκκρίνουν οι μέλισσες, για αυτό άλλωστε από παλιά το χρησιμοποιούσαν για να προσελκύουν αφεσμούς (βλέπε και Σμηνουργία).