Ranunculus ficaria L. (μικρό χελιδώνιο)

Βασίλειο:Plantae

Άθροισμα:Angiosperms

Κλάση: Dicotyledons

Τάξη:Ranunculales

Οικογένεια:Ranunculaceae

Γένος:Ranunculus

Είδος:ficaria

Συνώνυμα: Ficaria verna Huds, Ficaria grandiflora Robert.

Άλλα ονόματα: νεραγκούλα ή βατράχιον το συκώδες, ζωχαδόχορτο, σπορδακέλα, ζυγαδόχορτο, σφουρδάκλα, χελιδονόχορτο μικρό, lesser celandine, Pilewort, Foal Foot, Fig buttercup.

Το Ranunculus ficaria είναι ένα από τα πρώτα λουλούδια της άνοιξης, γι' αυτό λέγεται και “spring messenger” (αγγελιοφόρος της άνοιξης).

Η ανθοφορία του ξεκινά τον Φεβρουάριο και διαρκεί συχνά ως τον Μάιο.

Το όνομα του γένους Ranunculus βγαίνει από το λατινικό rana (είδος βάτραχου).

Το φυτό αναπτύσσεται από βολβούς, οι οποίοι λέγεται ότι μοιάζουν με τσαμπιά από σύκα (Ficus carica) εξού και το όνομα ficaria.

Είναι πολυετές φυτό με φύλλα καρδιόσχημα σκούρου πράσινου χρώματος με δερματώδη υφή.

Τα λουλούδια του είναι ακτινόμορφα με γυαλιστερή υφή. Όταν είναι νέα έχουν βαθύ κίτρινο χρώμα προς το πορτοκαλί, ενώ όταν ωριμάζουν γίνονται κίτρινα.

Έχει μόνο τρία σέπαλα και πολυάριθμα στενά πέταλα (εννιά ή και περισσότερα).

Στη βάση των πετάλων υπάρχουν μελιτοφόρα φύλλα που παράγουν νέκταρ, δέλεαρ για τις μέλισσες και για άλλα έντομα που γονιμοποιούν το φυτό.

Η άνθιση ξεκινάει τον Φεβρουάριο και πολλές φορές η θερμοκρασία είναι χαμηλή, γεγονός που εμποδίζει τα έντομα να πετάξουν και να γονιμοποιήσουν τα φυτά. Για τον λόγο αυτό, (για να εξασφαλιστεί η αναπαραγωγή), στο σημείο που τα ανώτερα φύλλα ενώνονται με τον βλαστό υπάρχουν μικρά ογκίδια, τα οποία είναι ικανά να παράξουν νέα φυτά. Μόλις πέσουν τα φύλλα απελευθερώνονται τα ογκίδια στο έδαφος εξασφαλίζοντας την διαιώνιση του είδους.

Περιέχει τανίνη, βιταμίνη C και την τοξίνη πρωτοανεμονίνη, που σε επαφή με το δέρμα μπορεί να προκαλέσει ερεθισμούς. Όταν αποξηράνουμε ή βράσουμε το φυτό η πρωτοανεμονίνη μετατρέπεται στην μη τοξική ανεμονίνη.

Παραδοσιακά χρησιμοποιείται για την θεραπεία των αιμορροΐδων (συνταγές για αλοιφές υπάρχουν σε πολλά ελληνικά ιστολόγια).

Σύμφωνα με το Δόγμα των Συνταγών τα φυτά που μοιάζουν με κάποιο μέρος του σώματος μπορούν να χρησιμοποιηθούν στην θεραπεία αυτού του μέρους, έτσι η υποτιθέμενη ομοιότητα των βολβών με αιμορροΐδες το έκαναν κατάλληλο για την θεραπεία τους (ζωχαδόχορτο, Pilewort).

Χρησιμοποιείται και ως αντισπασμωδικό, αναλγητικό.

Πολλοί ξένοι λογοτέχνες το έχουν υμνήσει εμπνευσμένοι από την ομορφιά των άνθεων του.