Platanus orientalis L. (πλάτανος)

Άθροισμα: Angiosperms

Βασίλειο: Plantae

Κλάση: Dicotyledons
Τάξη: Proteales
Οικογένεια: Platanaceae

Γένος: Platanus

Είδος: Platanus orientalis L.

 
Άλλα ονόματα: Oriental plane-tree, Oosterse plataan, Platane d'Orient, Doğu çınarı, Платан восточный.

 

Platanus: Από την ελληνική λέξη πλάτανος.

Orientalis: Ανατολικός.

 

Ο Πλάτανος (Platanus orientalis) ανήκει στην οικογένεια Platanaceae, η οποία περιλαμβάνει μόνο το γένος Platanus.

Είναι αιωνόβιο φυλλοβόλο δέντρο, το μέγεθος του οποίου ξεπερνάει τα 30 μέτρα, και έχει χαρακτηριστικά μεγάλη κόμη. Έχει αρσενικά και θηλυκά άνθη, και τα φύλλα του είναι παλαμοειδή χνουδωτά. Το συναντάμε συνήθως σε ποτάμια και λίμνες και γενικότερα όπου υπάρχει νερό.

Είναι ιθαγενές των Βαλκανίων και της Ασίας, και φύεται από την Ελλάδα έως την Ινδία.

 

Καρπός

 

Ο Πλάτανος είναι ένα από τα πιο γνωστά και αγαπητά δέντρα στην Ελλάδα από τα αρχαία χρόνια. Δεν είναι τυχαίο το ότι στην κεντρική πλατεία πολλών πόλεων και χωριών θα συναντήσει κανείς ένα η περισσότερα πλατάνια.

Έχουν αναφερθεί αιωνόβια πλατάνια σε πολλές περιοχές της Ελλάδας, με πιο ονομαστά τον πλάτανο του Ιπποκράτη στην Κω και τον πλάτανο στο Κράσι Μαλλίων στην Κρήτη.

Το επιβλητικό του μέγεθος, ο ίσκιος και η δροσιά που προφέρει το πυκνό και όμορφο φύλλωμά του, του έχουν δώσει τιμητική θέση στη λαϊκή μας παράδοση.

 

Κάτω στα δασιά πλατάνια, στην Κρυόβρυση,

Κάθονταν δυο παλικάρια και μια λυγερή,

Κάθονταν τρώγαν και πίναν και κουβέντιαζαν.

Διαμαντούλα μ’, τι είσαι τέτοια, τέτοια κίτρινη;

Μήν’ ο ήλιος σε πειράζει, μήνα φάντασμα;

Μήτ’ ο ήλιος με πειράζει, μήτε φάντασμα,

Με πατάει ο γιος του Ρήγα του γραμματικού.

Τι έχεις καημένε πλάτανε και στέκεις μαραμένος,
με τις ριζούλες στο νερό, με τη δροσιά στα φύλλα.
Μήπως βοριάς σε φύσηξε, μήπως κακό χαλάζι;

Παιδιά μ' σαν με ρωτήσατε, να σας το μολογήσω.
Αλή-πασάς επέρασε με δεκαοχτώ χιλιάδες
κι όλοι στον ίσκιο μ' έκατσαν και κάτ' απ' τη δροσιά μου
κι όλοι σημάδι μ' έβαλαν κι όλοι με ντουφεκίσαν
άλλοι βαρούν στους κλώνους μου κι άλλοι βαρούν τα φύλλα
κι ο σκύλος ο Αλή-πασάς βαρεί μες στην καρδιά μου
μαράθηκαν τα φύλλα μου, μαράθηκε η καρδιά μου.

Φύλλα

 

Είναι καλλωπιστικό είδος και, εκτός από πλατείες, το συναντάμε συχνά σε κήπους και αγροκτήματα. 
Έχει χρησιμοποιηθεί κατά των αποστημάτων και εγκαυμάτων, και ο φλοιός του λέγεται ότι έχει αιμοστατικές ιδιότητες.

Το ξύλο του χρησιμοποιείται στην χαρτοποιία, στην υποδηματοποιία και στην κατασκευή ξυλόγλυπτων και κιβωτίων.

Τα τελευταία χρόνια έχουν καταστραφεί χιλιάδες πλατάνια κυρίως στην Πελοπόννησο, στην Ήπειρο και στη Θεσσαλία, εξαιτίας της ασθένειας του μεταχρωματικού έλκους του πλατάνου. Η ασθένεια αυτή οφείλεται στον μύκητα Ceratocystis platani, ο οποίος αναπτύσσεται στις ρίζες, στον κορμό και στα κλαδιά του δέντρου, με αποτέλεσμα τη νέκρωση του δέντρου.

Ο μύκητας αυτός έχει έρθει στην Ευρώπη από την Αμερική, ενώ στην Ελλάδα πιθανόν από την Ιταλία.

Εισέρχεται στο δέντρο από πληγές στα διάφορα μέρη του. Μεταδίδεται κυρίως από μολυσμένα γεωργικά εργαλεία (αλυσοπρίονα, σκαπτικά εργαλεία) ή από γειτονικά προσβεβλημένα δέντρα.

Δεν υπάρχει τρόπος αντιμετώπισης της ασθένειας παρά μόνο η πρόληψη, γι' αυτό καλό είναι να ειδοποιούνται η Δασική Υπηρεσία και η Διεύθυνση Γεωργίας της περιοχής όπου παρατηρούνται προσβεβλημένα δέντρα.

Δυστυχώς, τα τελευταία χρόνια έχουν βρεθεί πολλά νεκρά δέντρα στον ποταμό Καλαμά και στην περιοχή μας, κάποια από τα οποία είναι μεγάλης ηλικίας.

Quercus ilex (Αριάς)

 Άθροισμα: Angiosperms

Βασίλειο: Plantae

Κλάση: Dicotyledons

Τάξη: Fagales
Οικογένεια: Fagaceae

Γένος: Quercus

Είδος: Quercus ilex

Άλλα ονόματα: Holm Oak, Alzina, Steeneik, Rautatammi, Chêne vert, leccio, дуб каменный, encina.

Άλλο ένα είδος της οικογένειας Quercus και της οικογένειας Fagaceae, είναι το είδος Quercus ilex, πιο γνωστό στην Ελλάδα ως η Αριά, ενώ στην Ήπειρο το ξέρουμε ως ο Αριάς .

Πολύ χαρακτηριστικό δέντρο της Μεσογείου, το ύψος του οποίου μπορεί να φτάσει τα 20-25 μέτρα όταν οι συνθήκες είναι κατάλληλες.

 

Σχηματίζει πολύ όμορφα δάση, που ξεχωρίζουν από το βαθύ πράσινο φύλλο του δέντρου αυτού. Ανθίζει Απρίλιο με Μάιο, ενώ ο καρπός του, που είναι βελανίδι, ωριμάζει Οκτώβριο με Νοέμβριο. 

Χρησιμοποιείται σαν καλλωπιστικό δέντρο σε κήπους είτε με τη μορφή θάμνου είτε σαν δέντρο.

Το ξύλο του είναι πολύ σκληρό και χρησιμοποιείται για την κατασκευή εργαλείων, βαρελιών κρασιού και σκαφών.

Ο καρπός του είναι βρώσιμος και μπορεί να αλεστεί και για την παρασκευή αλευριού.

Celtis australis (μελικουκιά)

Φύλλα

Άθροισμα: Angiosperms

Βασίλειο: Plantae

Κλάση: Dicotyledons 
Τάξη: Rosales
Οικογένεια: Cannabaceae

Γένος: Celtis

Είδος: Celtis australis L.

 

Άλλα ονόματα: Μελικουκιά, μολοκουκιά, Lote tree, Euroopankeltis, honeyberry tree, European nettle tree, European hackberry, nettle tree, micocoulier, zurgelbaum, ku, batkar, perlaro, arcidiavolo, bagolaro, almez, lodón, копривић, çitlembik.

 

Το είδος Celtis australis είναι πιο γνωστό στην Ελλάδα ως μελικουκιά, μελοκουκιά, ή μολοκουκιά. Μέχρι πρόσφατα ανήκε στην οικογένεια Ulmaceae, ύστερα όμως από έρευνες κατατάχθηκε στην οικογένεια Cannabaceae.

 

Καρπός

Είναι φυλλοβόλο δέντρο, ύψους 10-20 μέτρων, ιθαγενές της Μεσογείου.

Ανθίζει Μάρτιο με Απρίλιο και τα άνθη του είναι ερμαφρόδιτα. Ο καρπός του είναι δρύπη και ωριμάζει Σεπτέμβριο με Οκτώβριο.

Τα φύλλα και ο καρπός της έχουν μαλακτικές, στυπτικές, αντιδιαρροϊκές ιδιότητες και έχει χρησιμοποιηθεί στη θεραπεία της δυσεντερίας.

Τα φύλλα της μελικουκιάς είναι πλούσια σε φλαβονοειδή και περιέχουν μεταξύ άλλων τανίνες, σαπωνίνες και αλκαλοειδή. 

 

Κορμός

  Το ξύλο του χρησιμοποιείται για την κατασκευή εργαλείων, μπαστουνιών, καλαμιών ψαρέματος και μαστιγίων.

Από τον φλοιό και τη ρίζα του παράγεται μία κίτρινη βαφή που χρησιμοποιείται για τη βαφή μεταξιού.

 Ο καρπός της είναι βρώσιμος και από αυτόν παρασκευάζονται μαρμελάδες.

Εκτός από τις παραπάνω χρήσεις, τη μελικουκιά τη συναντάμε σε κήπους και ως καλλωπιστικό δέντρο.

Quercus cerris L. (Τσέρος)

Άθροισμα: Angiosperms

Βασίλειο: Plantae

Κλάση: Dicotyledons

Τάξη: Fagales
Οικογένεια: Fagaceae

Γένος: Quercus

Είδος: Quercus cerris L.

Άλλα ονόματα: Τσέρος, Turkey oak, Moseik, Turkintammi, Chêne pubescent, dub cerový.

Το είδος Quercus cerris L. είναι ένα ακόμα είδος δρυός της οικογένειας Fagaceae. Στην περιοχή μας είναι γνωστό ως ''τσέρος'' και σχηματίζει μερικά πολύ όμορφα δάση.

Είναι φυλλοβόλο δέντρο και το ύψος του μπορεί να φθάσει τα 20 -30 μέτρα.

Ο καρπός του είναι βελανίδι και ωριμάζει δεκαοχτώ μήνες μετά την γονιμοποίηση του άνθους.

Το συναντάμε κυρίως στη Νοτιοανατολική Ευρώπη και στην Τουρκία, σε υψόμετρα από 50 – 2.000 μέτρα.

Quercus frainetto TEN.

Άθροισμα: Angiosperms

Βασίλειο: Plantae

Κλάση: Dicotyledons
Τάξη: Fagales
Οικογένεια: Fagaceae

Γένος: Quercus

Είδος: Quercus frainetto

 

Michele Tenore: (1780 - 1861), Ιταλός βοτανολόγος.

 

Άλλα ονόματα: Γρανίτσα, Italian oak, Unkarintammi, Chêne pédonculé, Gravelin, Дуб Фрайнетто, Macar meşesi.

To Quercus frainetto (δρυς) ανήκει στην οικογένεια Fagaceae είναι γνωστό στην περιοχή μας ως γρανίτσα και είναι το κυρίαρχο είδος σε μια μεγάλη περιοχή στο Πολύδροσο.

Είναι τυπικό είδος των Βαλκανίων και συναντάται συνήθως σε βαρεία όξινα εδάφη.

 

Είναι μεγάλο δέντρο, το ύψος του μπορεί να ξεπεράσει τα 30 μέτρα, (30 – 35 μέτρα). Τα αρσενικά και τα θηλυκά άνθη συναντούνται στο ίδιο δέντρο (μόνοικο) και ο καρπός του είναι βελανίδι.

 

Όπως όλα τα είδη δρυός, είναι πολύτιμο είδος, προσφέροντας προστασία και τροφή σε ζώα, πουλιά και έντομα. Το φθινόπωρο χιλιάδες φύλλα από κάθε δέντρο γρανίτσας, (Quercus frainetto), πέφτουν στο έδαφος προσφέροντας πολύτιμο λίπασμα στο δάσος.

Quercus macedonica (trojana)

Άθροισμα: Angiosperms

Βασίλειο: Plantae

Κλάση: Dicotyledons
Τάξη: Fagales
Οικογένεια: Fagaceae

Γένος: Quercus

Είδος: Quercus macedonica  (trojana)

 

Το Quercus macedonica ή Quercus trojana είναι ένα ακόμα είδος δρυός της οικογένειας Fagaceae που μπορεί κανείς να συναντήσει στο Πολύδροσο. 

Στην περιοχή μας είναι γνωστό ως κρίπ'νας. Είναι δέντρο μέτριου μεγέθους (10 – 20 μέτρα), και μπορούμε να το βρούμε σε υψόμετρα έως 1.500 μέτρα.

Νοέμβριος

 Συναντάται κυρίως στη Νοτιοανατολική Ευρώπη και στη Νοτιοδυτική Ασία.

Τσεροβελανιδιά

Άνθος

Πολλά από τα είδη του γένους Quercus (δρύες) παρουσιάζουν έντονη τάση για υβριδισμό. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η τσεροβελανιδιά της φωτογραφίας (Quercus cerris και Quercus robur). 

 

Quercus coccifera (πουρνάρι)

Άθροισμα: Angiosperms

Βασίλειο: Plantae

Κλάση: Dicotyledons 
Τάξη: Fagales
Οικογένεια: Fagaceae

Γένος: Quercus

Είδος: Quercus coccifera

  Άλλα ονόματα: Πουρνάρι, πρίνος, Kermes Oak, Garric, Kermestammi, Chêne Kermès, coscoja, Kırmız meşesi.

Το πουρνάρι ή Δρυς η κοκκοφόρος (Quercus coccifera) είναι ένα από τα πιο γνωστά δέντρα στη Μεσόγειο. Είναι αειθαλές δέντρο και ανήκει στην οικογένεια Fagaceae (Δρύες). Συνήθως είναι θάμνος έως 2 μέτρα ύψος, μπορεί όμως να ξεπεράσει τα 10 μέτρα. Στην περιοχής μας, λόγω της ελαττωμένης βόσκησης, τα πουρνάρια είναι μέτριου μεγέθους δέντρα

(10-15 μέτρα) σχηματίζοντας σε πολλές περιπτώσεις όμορφα δάση. Ένα από τα μεγαλύτερα πουρνάρια της περιοχής έχει περίμετρο 3,30 μέτρα και 12 με 15 μέτρα ύψος.

Quercus coccifera (πουρνάρι)

Το πουρνάρι έχει σκούρα πράσινα, δερματώδη και αγκαθωτά φύλλα. Είναι μόνοικο είδος, και ανθίζει Απρίλιο με Μάιο. Τα αρσενικά άνθη εμφανίζονται στην άκρη των φύλλων σε ίουλους, ενώ τα θηλυκά στις μασχάλες τω φύλλων.

Το Quercus coccifera ( Δρυς η κοκκοφόρος), οφείλει το όνομα του στους κόκκινους κόκκους (πρινοκόκκι) που εμφανίζονται στα φύλλα του δέντρου.

Οι κόκκοι αυτοί προέρχονται από κάποια είδη του γένους Kermes (έντομα) τα θηλυκά των οποίων εκκρίνουν την ουσία αυτή.

Από το πρινοκόκκι, με ειδική επεξεργασία, παράγεται το κρεμεζί ή κιρμιζί, χρωστική που χρησιμοποιείται στη βιομηχανία τροφίμων, σε χρώματα ζωγραφικής και για βαφή ρούχων.

 

Αρσενικά άνθη

 

Το πουρνάρι είναι χαρακτηριστικό είδος της Μεσογείου, και μοιάζει με το συγγενικό του Quercus calliprinos.

Όπως τα περισσότερα είδη δρυός, ( Quercus), έτσι και το πουρνάρι, διασταυρώνεται με κάποια συγγενικά του είδη, όπως το Quercus ilex (αριάς).

Είναι πολύ ανθεκτικό είδος και μπορεί να αναπτυχθεί στα πιο δύσκολα εδάφη

και σε πολύ υψηλές αλλά και χαμηλές θερμοκρασίες.

Προστατεύει με τις βαθιές του ρίζες τα εδάφη από τη διάβρωση και αποτελεί καταφύγιο για πολλά ζώα και πουλιά, και ο καρπός του είναι πολύτιμη τροφή για αυτά.

Ο καρπός και ο κορμός του περιέχουν τανίνες, και έχουν χρησιμοποιηθεί για διάφορες κατά καιρούς χρήσεις.

Cornus mas L. (Κρανιά)

 Άνθος

Άθροισμα: Angiosperms

Βασίλειο: Plantae

Κλάση: Dicotyledons
Τάξη: Cornales
Οικογένεια: Cornaceae

Γένος: Cornus

Είδος: Cornus mas L.

 

Άλλα ονόματα: European Cornel, Cornelian cherry, Punamarjakanukka, Cornouiller mâle, Kornelkirsche, Corniolo maschio, кизил мужской.

Η Κρανιά (Cornus mas L.) είναι μέτριου αναστήματος φυλλοβόλο δέντρο, (5-12μ), το οποίο ανήκει στην οικογένεια Cornaceae.

Το συναντάμε στην Κεντρική και Νότια Ευρώπη και στη Νοτιοδυτική Ασία. Στην Ελλάδα είναι πιο διαδεδομένο στα κεντρικά και βόρεια τμήματα της χώρας.

Ανθίζει τέλη Φεβρουαρίου με αρχές Μαρτίου και οι καρποί του ωριμάζουν Σεπτέμβριο με Οκτώβριο.

Καρπός και φύλλα

Είναι πολύ γνωστό δέντρο από την αρχαιότητα, κυρίως για το πολύ σκληρό ξύλο του. 
Με αυτό κατασκεύαζαν δόρατα, ακόντια και τόξα και σύμφωνα με τον Παυσανία με το ξύλο κρανιάς φτιάχτηκε ο Δούρειος Ίππος. Στην περιοχή μας το ξύλο της κρανιάς όπως και της ζιλενιάς ( Phillyrea latifolia) τα χρησιμοποιούσαν οι βοσκοί για την κατασκευή ποιμενικών ράβδων.

Τα κράνα (οι καρποί της κρανιάς) έχουν πολλές ευεργετικές για τον οργανισμό ιδιότητες, κυρίως αντιοξειδωτικές. Είναι πλούσια σε πολυφαινόλες, ανθοκυανίνες και βιταμίνες. Στο παρελθόν τα κράνα έχουν χρησιμοποιηθεί για τη θεραπεία του διαβήτη.

Από τον καρπό της στην περιοχή μας φτιάχνονται λικέρ και μαρμελάδες.

Τελευταία, η καλλιέργεια της κρανιάς έχει μεγάλη ανάπτυξη για τον πολύτιμο καρπό της και σε πολλές περιπτώσεις χρησιμοποιείται και σαν καλλωπιστικό δέντρο.

Sambucus nigra L.

Άθροισμα: Angiosperms

Βασίλειο: Plantae

Κλάση: Dicotyledons
Τάξη: Dipsacales
Οικογένεια: Adoxaceae

Γένος: Sambucus

Είδος: Sambucus nigra L.

Άλλα ονόματα: Σαμπούκος, κουφοξυλιά,φροξυλιά, ζντόκος, European black elderberry, black elderberry, elder, Saüc negre, mustaselja, Sureau noir, Schwarzer Holunder, Бузина чёрная, saúco.

Ο Σαμπούκος (Sambucus nigra L.) παλιότερα ανήκε στην οικογένεια Caprifoliaceae, ύστερα όμως από νέες έρευνες το γένος Sambucus ανήκει στην οικογένεια Adoxaceae, που περιλαμβάνει πέντε γένη και πάνω από εκατόν πενήντα είδη.

Είναι θάμνος ή μικρό δέντρο ύψους έως έξι μέτρων. Τα άνθη του είναι ερμαφρόδιτα με λευκό προς το κρεμ χρώμα.

 

Στην Θεσπρωτία είναι γνωστό ως ζντόκος, ενώ στην υπόλοιπη Ελλάδα είναι πιο γνωστό ως κουφοξυλιά ή σαμπούκος.

Είναι πολύ γνωστό φαρμακευτικό φυτό από τα αρχαία χρόνια.

Περιέχει λινολενικό οξύ, παλμιτικό οξύ, τριτερπένια, φυτικές χρωστικές, βιταμίνη C, τανίνες, σάκχαρα, λιπαρά οξέα, χρωστικές, λίπη και πολλά άλλα.

Παραδοσιακά, στην περιοχή μας από τον φλοιό του σαμπούκου παρασκεύαζαν μια κηραλοιφή, την επονομαζόμενη ζντοκαλοιφή, η οποία χρησιμοποιόταν για την αντιμετώπιση των χιονιστρών, των εγκαυμάτων και διαφόρων τραυμάτων.

 

Τα λουλούδια του έχουν εφιδρωτική, διουρητική και αποχρεμπτική δράση, ενώ το εκχύλισμά τους χρησιμοποιείται για οφθαλμικές πλύσεις. Έχουν επίσης χρησιμοποιηθεί για τη θεραπεία της ουρικής αρθρίτιδας και σε περιπτώσεις αμυγδαλίτιδας και πονόλαιμου.

Η ρίζα του ήταν γνωστή στο παρελθόν ως εμετικό και καθαρτικό.

Ο καρπός του σαμπούκου προσθέτει γεύση και χρώμα σε πολλά διαφορετικά φαγητά. Χρησιμοποιείται για την παρασκευή κρασιού και λικέρ και για να δώσουν με αυτόν γεύση και χρώμα σε κρασιά.

Τέλος, ο σαμπούκος είναι πολύ γνωστός για τη χρήση του στη θεραπεία του άσθματος.