Platanus orientalis L. (πλάτανος)

Άθροισμα: Angiosperms

Βασίλειο: Plantae

Κλάση: Dicotyledons
Τάξη: Proteales
Οικογένεια: Platanaceae

Γένος: Platanus

Είδος: Platanus orientalis L.

 
Άλλα ονόματα: Oriental plane-tree, Oosterse plataan, Platane d'Orient, Doğu çınarı, Платан восточный.

 

Platanus: Από την ελληνική λέξη πλάτανος.

Orientalis: Ανατολικός.

 

Ο Πλάτανος (Platanus orientalis) ανήκει στην οικογένεια Platanaceae, η οποία περιλαμβάνει μόνο το γένος Platanus.

Είναι αιωνόβιο φυλλοβόλο δέντρο, το μέγεθος του οποίου ξεπερνάει τα 30 μέτρα, και έχει χαρακτηριστικά μεγάλη κόμη. Έχει αρσενικά και θηλυκά άνθη, και τα φύλλα του είναι παλαμοειδή χνουδωτά. Το συναντάμε συνήθως σε ποτάμια και λίμνες και γενικότερα όπου υπάρχει νερό.

Είναι ιθαγενές των Βαλκανίων και της Ασίας, και φύεται από την Ελλάδα έως την Ινδία.

 

Καρπός

 

Ο Πλάτανος είναι ένα από τα πιο γνωστά και αγαπητά δέντρα στην Ελλάδα από τα αρχαία χρόνια. Δεν είναι τυχαίο το ότι στην κεντρική πλατεία πολλών πόλεων και χωριών θα συναντήσει κανείς ένα η περισσότερα πλατάνια.

Έχουν αναφερθεί αιωνόβια πλατάνια σε πολλές περιοχές της Ελλάδας, με πιο ονομαστά τον πλάτανο του Ιπποκράτη στην Κω και τον πλάτανο στο Κράσι Μαλλίων στην Κρήτη.

Το επιβλητικό του μέγεθος, ο ίσκιος και η δροσιά που προφέρει το πυκνό και όμορφο φύλλωμά του, του έχουν δώσει τιμητική θέση στη λαϊκή μας παράδοση.

 

Κάτω στα δασιά πλατάνια, στην Κρυόβρυση,

Κάθονταν δυο παλικάρια και μια λυγερή,

Κάθονταν τρώγαν και πίναν και κουβέντιαζαν.

Διαμαντούλα μ’, τι είσαι τέτοια, τέτοια κίτρινη;

Μήν’ ο ήλιος σε πειράζει, μήνα φάντασμα;

Μήτ’ ο ήλιος με πειράζει, μήτε φάντασμα,

Με πατάει ο γιος του Ρήγα του γραμματικού.

Τι έχεις καημένε πλάτανε και στέκεις μαραμένος,
με τις ριζούλες στο νερό, με τη δροσιά στα φύλλα.
Μήπως βοριάς σε φύσηξε, μήπως κακό χαλάζι;

Παιδιά μ' σαν με ρωτήσατε, να σας το μολογήσω.
Αλή-πασάς επέρασε με δεκαοχτώ χιλιάδες
κι όλοι στον ίσκιο μ' έκατσαν και κάτ' απ' τη δροσιά μου
κι όλοι σημάδι μ' έβαλαν κι όλοι με ντουφεκίσαν
άλλοι βαρούν στους κλώνους μου κι άλλοι βαρούν τα φύλλα
κι ο σκύλος ο Αλή-πασάς βαρεί μες στην καρδιά μου
μαράθηκαν τα φύλλα μου, μαράθηκε η καρδιά μου.

Φύλλα

 

Είναι καλλωπιστικό είδος και, εκτός από πλατείες, το συναντάμε συχνά σε κήπους και αγροκτήματα. 
Έχει χρησιμοποιηθεί κατά των αποστημάτων και εγκαυμάτων, και ο φλοιός του λέγεται ότι έχει αιμοστατικές ιδιότητες.

Το ξύλο του χρησιμοποιείται στην χαρτοποιία, στην υποδηματοποιία και στην κατασκευή ξυλόγλυπτων και κιβωτίων.

Τα τελευταία χρόνια έχουν καταστραφεί χιλιάδες πλατάνια κυρίως στην Πελοπόννησο, στην Ήπειρο και στη Θεσσαλία, εξαιτίας της ασθένειας του μεταχρωματικού έλκους του πλατάνου. Η ασθένεια αυτή οφείλεται στον μύκητα Ceratocystis platani, ο οποίος αναπτύσσεται στις ρίζες, στον κορμό και στα κλαδιά του δέντρου, με αποτέλεσμα τη νέκρωση του δέντρου.

Ο μύκητας αυτός έχει έρθει στην Ευρώπη από την Αμερική, ενώ στην Ελλάδα πιθανόν από την Ιταλία.

Εισέρχεται στο δέντρο από πληγές στα διάφορα μέρη του. Μεταδίδεται κυρίως από μολυσμένα γεωργικά εργαλεία (αλυσοπρίονα, σκαπτικά εργαλεία) ή από γειτονικά προσβεβλημένα δέντρα.

Δεν υπάρχει τρόπος αντιμετώπισης της ασθένειας παρά μόνο η πρόληψη, γι' αυτό καλό είναι να ειδοποιούνται η Δασική Υπηρεσία και η Διεύθυνση Γεωργίας της περιοχής όπου παρατηρούνται προσβεβλημένα δέντρα.

Δυστυχώς, τα τελευταία χρόνια έχουν βρεθεί πολλά νεκρά δέντρα στον ποταμό Καλαμά και στην περιοχή μας, κάποια από τα οποία είναι μεγάλης ηλικίας.