Ruta graveolens L. (Απήγανος)

Περιγράφηκε πρώτη φορά από τον Carl Linnaeus (1707 – 1778) γνωστός και ως Carl von Linné, Σουηδός βοτανολόγος, ιατρός, ζωολόγος, ιδρυτής της διωνυμικής ονοματολογίας και θεμελιωτής της βοτανικής επιστήμης.

 

  Ruta graveolens L.

Βασίλειο: Plantae

Άθροισμα: Angiosperms

Κλάση: Dicotyledons

Τάξη: Sapindales

Οικογένεια: Rutaceae

Γένος: Ruta

Είδος: R. graveolens L.

Άλλα ονόματα: Πεγάνι, πηγάνι, πηγουνιά, πήγαντο, βρωμοπήγανος, garden rue, herb of Grace, Péganium, Weinraute, Gartenraute, Sedefotu, Sadab, Arruda, Ruda, vinruta.

 
Ruta: Λατινική ονομασία προερχόμενη πιθανών από το ελληνικό ρυτόν.  
graveolens : έντονα αρωματικό.

Ο Απήγανος, (Ruta graveolens L.), είναι ένα από τα γνωστότερα βότανα από την αρχαιότητα και έχει χρησιμοποιηθεί για ένα μεγάλο αριθμό θεραπειών, ενώ του έχουν αποδοθεί και μαγικές ιδιότητες.

Είναι πολυετής θάμνος ύψους έως και ενός μέτρου και βρίσκεται στην περιοχή μας σε μικρούς αριθμούς σε άγρια κατάσταση.

Τα άνθη του έχουν τέσσερα κίτρινα οδοντωτά πέταλα , (εκτός από το κεντρικό άνθος που έχει πέντε πέταλα), οκτώ στήμονες κίτρινου χρώματος και κάψα με τέσσερις λοβούς. Τα φύλλα του είναι σύνθετα πτεροσχιδή, γαλαζοπράσινου χρώματος, με πολύ έντονη μυρωδιά.

Το συναντάμε κυρίως στην περιοχή της Μεσογείου, στην δυτική Ασία, σε βραχώδεις τοποθεσίες με καλά στραγγιζόμενα εδάφη.

Πολύ γνωστό φυτό από την αρχαιότητα, ειδικά στην περιοχή του Πόντου όπου το χρησιμοποιούσαν σαν αντίδοτο για κάθε μορφής δηλητήρια.

Λέγεται ότι ο βασιλιάς του Πόντου Μιθριδάτης ΣΤ΄ (132 π.χ – 62 π.χ.) χρησιμοποιούσε τον απήγανο σαν συστατικό σε αντίδοτο κατά των δηλητηρίων.

Στην Ηράκλεια του Πόντου οι υπήκοοι του τυράννου Κλέαρχου έτρωγαν απήγανο σαν αντίδοτο κατά των δηλητηρίων, διότι ο τύραννος είχε σαν συνήθεια να δηλητηριάζει τους υπηκόους του για διασκέδαση.

Σύμφωνα με τον Πλίνιο ο απήγανος δρα ευεργετικά στην όραση, ενώ ο Ιπποκράτης το συνιστούσε σαν ευεργετικό βότανο γενικά.

Στην Καινή Διαθήκη αναφέρεται ως πέγανον.

Κατά την διάρκεια του μεσαίωνα, σύμφωνα με τον θρύλο, στην Μασσαλία ή στην Τουλούζη είχε εμφανιστεί επιδημία πανούκλας. Μια ομάδα τεσσάρων ληστών έκλεβε τους νεκρούς, χωρίς όμως να επηρεάζονται οι ίδιοι από την πανούκλα.

Όταν πιάστηκαν, τους ζητήθηκε να αποκαλύψουν το μυστικό τους σε αντάλλαγμα να δείξει το δικαστήριο επιείκεια, έτσι αποκάλυψαν το περιβόητο ξύδι των τεσσάρων ληστών, μια συνταγή βοτάνων που τους προστάτευε από την πανούκλα. Μια από τις συνταγές που έχουν επιβιώσει περιλαμβάνει δενδρολίβανο, αποξηραμένα άνθη φασκόμηλου, αποξηραμένα άνθη λεβάντας, φρέσκο απήγανο, καμφορά διαλυμένη σε οινόπνευμα, φέτες σκόρδου και ξύδι από κρασί (wikipedia). Χρησιμοποιείται τρίβοντας λίγο από το μείγμα στα χέρια και στα αυτιά. Στο διαδίκτυο θα βρείτε και άλλες παραλλαγές τις συνταγής αυτής.

Η οικογένεια Rutaceae περιέχει πάνω από 1700 είδη θάμνων και μικρών δέντρων, τα περισσότερα από τα οποία παράγουν ένα μεγάλο αριθμό αιθέριων ελαίων, γλυκοζιτών και αλκαλοειδών. Τα πιο σημαντικά είναι τα είδη Ruta graveolens και Ruta chalepensis

Ο απήγανος, (Ruta graveolens), περιέχει πάνω από 120 ενεργά συστατικά τα πιο σημαντικά των οποίων είναι:

Αιθέρια έλαια (μεθυλο-εννεανυλο-κετόνη, μεθυλ-κ-οκτυλ-κετόνη και μεθυλ-επτυλ-κετόνη κ.α.).

Αλκαλοειδή (φαγαρίνη αρμπορίνη, γραβεολίνη, γραβελίνη, ρουταμίνη, ρουταμαρίνη).

Κουμαρίνες (βεργαπτίνη, ξανθοτοξίνη, ψωραλίνη).

Φλαβονοειδή γλυκοσίδια (ρουτίνη, κερκετίνη)

Έχουν επίσης βρεθεί λεμονίνη, κινεόλη,τανίνη, ρητίνες και ασκορβικό οξύ.

Έχει ιδιότητες αντιφλεγμονώδεις, αντιοξειδωτικές, αντιαρρυθμικές, αντιμικροβιακές, ανθελμινθικές, αναλγητικές και αντισταμινικές.

Έχει χρησιμοποιηθεί κατά καιρούς για πάρα πολλές διαφορετικές θεραπείες.

Στην ομοιοπαθητική χρησιμοποιείται το αιθέριο έλαιό του για τους ρευματισμούς, τις νευραλγίες, τις εμμηνορραγίες, τους κιρσούς, τη φλεβίτιδα και το δυνάμωμα της όρασης (πηγή:Κ. Μπαζαίος, 100 βότανα 1000 θεραπείες).

Η ρουτίνη δυναμώνει τα εύθραυστα αιμοφόρα αγγεία και τις κιρσώδεις φλέβες. Αλοιφή με απήγανο χρησιμοποιείται για την θεραπεία της ποδάγρας, για τους πόνους των ρευματισμών, σε διαστρέμματα, μώλωπες των τενόντων, στις χιονίστρες και στον καθαρισμό των πληγών.

Στο παρελθόν έχει χρησιμοποιηθεί για την θεραπεία κατά της επιληψίας και της υστερίας, και κατά των κολικών.

Είναι χρήσιμο σε πόνους του στήθους που οφείλονται σε πνευμονία και πλευρίτιδα.

Είναι εντομοαπωθητικό και παρασιτοκτόνο και χρησιμοποιείται για να απομακρύνει τους ψήλους, τις ψείρες και τον σκόρο.

Η σκόνη από τους σπόρους χρησιμοποιείται επίσης σαν εκτρωτικό αλλά και εμμηναγωγό.

Στην αρωματοποιία συνδυάζεται με άλλα βότανα και χρησιμοποιείται στην παραγωγή αρωμάτων και καλλυντικών.

 

Είναι ένα πολύ διαδεδομένο καλλωπιστικό φυτό που μπορεί να βρει κανείς εύκολα σε φυτώρια. Κατά μια άποψη λέγεται ότι φέρνει καλή τύχη και διώχνει την κακή ενέργεια από το σπίτι στο οποίο βρίσκεται. Δεν είναι τυχαίο ότι παλιά θεωρούταν προστατευτικό ενάντια στη μαγεία.

Σε πολλές περιοχές της Μεσογείου χρησιμοποιείται σε μικρές ποσότητες σε σαλάτες, και δίνει ευχάριστη γεύση στα τυριά και στα κρέατα.

Είναι χρήσιμο φυτό στη μελισσοκομία, διότι οι μέλισσες δείχνουν ιδιαίτερη προτίμηση σε αυτό.

 Ο απήγανος χρειάζεται πολλή προσοχή στην χρήση του γιατί σε μεγάλες δόσεις είναι ιδιαίτερα επικίνδυνος και δεν πρέπει να λαμβάνεται από εγκύους και παιδιά, ενώ εάν τρίψει κανείς χλωρά φύλλα στο δέρμα του μπορεί να προκαλέσει δερματίτιδα.