Crocus chrysanthus (Herb.) Herb.

Βασίλειο: Plantae

Άθροισμα: Angiosperms

Κλάση: Monocots

Τάξη: Asparagales

Οικογένεια: Iridaceae

Γένος: Crocus L.

Είδος: Crocus chrysanthus (Herb.) Herb.

Ηerb: William Herbert ( 1778 – 1847). Βρετανός βοτανικός, ποιητής και κληρικός.

Άλλα ονόματα: Κρόκος ο χρύσανθος, Snow Crocus, Kleiner Krokus, Bägarkrokus, Шафран золотистый.

Chrysanthus: Από τις λέξεις «χρυσός» και «άνθος».

Ο Κρόκος ο χρύσανθος (Crocus chrysanthus) είναι ένα από τα πρώτα είδη φυτών της χρονιάς που συναντά κανείς στην Ήπειρο. Πανέμορφο στολίδι σε πολλές κορυφές των ηπειρώτικων βουνών. Πολλές φορές τον βλέπουμε να ξεπροβάλει μέσα στο χιόνι.

Η άνθισή του αρχίζει αρκετά νωρίς, (Φεβρουάριο), και διαρκεί πολλές φορές ως τις αρχές του Μάη.

Έχει λαμπερό κίτρινο - πορτοκαλί χρώμα με τρεις κίτρινους ανθήρες και κίτρινο στύλο με χρυσοκίτρινα στίγματα.

Έχει επίσης 3 – 7 λεπτά φύλλα με γκριζοπράσινη γραμμή στη μέση.

Είναι χαρακτηριστικό φυτό της βαλκανικής χερσονήσου.

Στη Ελλάδα, το συναντάμε στα περισσότερα μέρη της ηπειρώτικης χώρας σε λιβάδια, βοσκότοπους και πετρώδη εδάφη.

Iris unguicularis POIR.

Βασίλειο: Plantae

Άθροισμα: Angiosperms

Κλάση: Monocots

Τάξη: Asparagales

Οικογένεια: Iridaceae

Γένος: Iris

Είδος: Ι. Unguicularis

Συνώνυμα: Iris stylosa

Άλλα ονόματα: Algerian iris

Jean Louis Marie Poiret (1755 – 1834). Γάλλος κληρικός, βοτανολόγος και εξερευνητής.

Iris: Από την ελληνική λέξη Ίριδα.

Unguicularis: Με νύχι.

Η Iris unguicularis, ή Αλγερινή Ίριδα, ανήκει στην οικογένεια Iridaceae (Ίριδες) που αποτελείται από πολύ γνωστά φαρμακευτικά και καλλωπιστικά είδη. Περισσότερα για τις ίριδες στο http://oakspirits.blogspot.gr/2014/02/iris.html.

 

Την συναντάμε από τις αρχές του Ιανουαρίου έως τον Μάρτιο, στην Έλλάδα, τη Δυτική Συρία, την Τουρκία και την Τυνησία.

Το άνθος της είναι χρώματος μωβ με μια κίτρινη κεντρική ζώνη, και έχει εξαμελές στεφανοειδές περιγόνιο με τρεις ανθήρες. Τα φύλλα της είναι λογχοειδή, χαρακτηριστικό του γένους της.

Η Iris unguicularis είναι γνωστό καλλωπιστικό φυτό, και μπορεί να το προμηθευτεί κανείς από φυτώρια ή το Internet.

Iris tuberosa πρώην Hermodactylus tuberosus (L.) Mill.

Βασίλειο: Plantae
Άθροισμα: Angiosperms
Κλάση: Monocots
Τάξη: Asparagales

Οικογένεια: Iridaceae

Γένος:Iris

Είδος: tuberosa

Συνώνυμα: Snake's Head Iris, Widow Iris, Hermodactylus tuberosus

Το όνομά  Hermodactylus tuberosus (όπως είναι γνωστότερο) προέρχεται από τις ελληνικές λέξεις Ερμής και δάκτυλος. Η αναφορά στον θεό Ερμή οφείλεται ίσως στο παράξενο σχήμα του άνθους του που για κάποιους μοιάζει με το φιδόμορφο ραβδί του Ερμή. Η λέξη δάκτυλος οφείλεται στο ότι ο βολβός του μοιάζει με δάκτυλο.

Αρχικά το φυτό αυτό ανήκε στις ίριδες, αλλά κατά τον 19ο αιώνα διαχωρίστηκε από αυτές και αποτέλεσε ξεχωριστό γένος. Πρόσφατα ύστερα από μοριακές μελέτες ανήκει πάλι στις ίριδες με το όνομα Iris tuberosa.

To άνθος του είναι ξεχωριστό, χρυσοπράσινου χρώματος ενώ στις άκρες του είναι μαύρο με βελούδινη υφή. Τα φύλλα του είναι ελαφρώς πιο μεγάλα από τον βλαστό του φυτού.

Το συναντάμε σε πετρώδεις τοποθεσίες ή σε αγρούς στην νότια Ευρώπη βόρεια Αφρική και Ασία.

Όπως όλες οι ίριδες περιέχει αλκαλοειδή για την προστασία του, γι' αυτό και είναι δηλητηριώδες.

Εξαιτίας του όμορφου άνθους του χρησιμοποιείται σαν καλλωπιστικό φυτό.

Romulea bulbocodium (L). SEBAST. & MAURI

 

Βασίλειο: Plantae 
Άθροισμα: Angiosperms
Κλάση: Monocots
Τάξη: Asparagales

Οικογένεια: Iridaceae

Γένος: Romulea

Είδος: bulbocodium (L.) SEBAST. & MAURI

Συνώνυμα: Ixia bulbocodium, Trichonema bulbocodium

Ernesto Mauri: Ιταλός βοτανολόγος (1791 – 1836).

Francesco Antonio Sebastiani: Ιταλός βοτανολόγος (1782 – 1821).

Ένα από τα μονοκοτυλήδονα που ανθίζουν αυτήν την εποχή είναι και η Romulea bulbocodium.

Το όνομα Romulea προέρχεται από τον ιδρυτή της Ρώμης Ρωμύλο, πιθανότατα γιατί τα φυτά αυτά αφθονούσαν στη Ρώμη.

Το όνομα του είδους bulbocodium, που σημαίνει τριχωτός βολβός, προέρχεται από τη λέξη βολβός και το αρχαίο ελληνικό κώδιον, υποκοριστικό του κῶας “προβιά” (www.lsj.gr).

Στην περιοχή μας η Romulea bulbocodium συναντάται σε ηλιόλουστες θέσεις συνήθως σε περιοχές φρυγάνων.

Έχει έξι λογχοειδή λευκά τέπαλα με τρεις χαρακτηριστικές ραβδώσεις το καθένα, τρεις κίτρινους ανθήρες και πολυσχιδή στύλο. Τα φύλλα του είναι λογχοειδή, μεγαλύτερα από το άνθος, και αναπαράγεται με σπόρους ή με βολβούς

Στο γένος Romulea ανήκουν 100 είδη και συχνά τα μπερδεύουν με τα είδη του συγγενικού γένους Crocus, (Κρόκος), γιατί έχουν πολλά κοινά χαρακτηριστικά.

Είναι διαδεδομένο είδος στην Ευρώπη και κυρίως στην περιοχή της Μεσογείου.

Χρησιμοποιείται ως καλλωπιστικό φυτό.

Iris (γένος)

    

Iris unguicularis

Βασίλειο: Plantae

Άθροισμα: Angiosperms

Κλάση: Monocots

Τάξη: Asparagales

Οικογένεια: Iridaceae

Γένος:Iris

 

Κοινά ονόματα : Κρίνος

Η Ίριδα κατά τους αρχαίους Έλληνες ήταν κατώτερη θεότητα, κόρη του Θαύμαντα (γιος του Πόντου και της Γαίας) και της Ηλέκτρας (κόρη του Ωκεανού). Αδελφές της ήταν οι Άρπυιες Αελλώ, Ωκυπέτη και Κελαινώ. Φτερωτή αγγελιοφόρος των θεών, όπως και ο Ερμής, απεικονίζεται συχνά με χρυσά φτερωτά σανδάλια και κοντό χιτώνιο. Το όνομά της ήταν άμεσα συνδεδεμένο με το ουράνιο τόξο, γεγονός που οδήγησε στο να δώσει το όνομά της στους πολύχρωμους κρίνους.

Οι Ίριδες είναι πολυετή ποώδη φυτά με υπόγειους βλαστούς που είναι ριζώματα ή βολβοί.

Τα είδη που έχουν ριζώματα έχουν 3-10 λογχοειδή φύλλα σε πυκνές συστάδες ενώ τα βολβώδη είδη έχουν κυλινδρικά φύλλα βάσης.

Έχουν άνθος πολύχρωμο με εξαμελές στεφανοειδές περιγόνιο και 3 ανθήρες ενώ ο στύλος είναι πολυσχιδής.

Τα τρία κάτω σέπαλα σε πολλά είδη έχουν τριχίδια που δίνουν την εντύπωση γενιού.

Το γένος Iris περιέχει περισσότερα από 260 είδη που διανέμονται κυρίως σε όλο το Βόρειο Ημισφαίριο ενώ στην Ελλάδα συναντάμε 10 είδη ιρίδων.

Iris germanica

Πολλαπλασιάζονται με σπόρο, με ριζώματα, ή με χώρισμα στο τέλος του καλοκαιριού.

Καλλιεργούνται ευρέως ως καλλωπιστικά και αρωματικά φυτά.

Στην αρωματοποιία χρησιμοποιούνται τα ριζώματα και τα άνθη των ιρίδων.

Από τα ριζώματα των ειδών Iris germanica, Iris pallida και Iris florentina εξάγεται αιθέριο έλαιο που χρησιμοποιείται στην παραγωγή αρωμάτων.

Διάφορα είδη ιρίδων χρησιμοποιούνται ως φαρμακευτικά φυτά από τα αρχαία χρόνια σε πολλά μέρη του κόσμου κυρίως ως αντιφλεγμονώδη, αντιβακτηριδιακά, αντιμυκητιακά, αντισηπτικά, εμετικά και ανθελμινθικά.

Μερικές κλινικές μελέτες δείχνουν θετικά αποτελέσματα στη χρήση των χημικών ενώσεων που ελήφθησαν από διάφορα είδη ίριδας στη θεραπεία του καρκίνου.

Είναι φυτά πλούσια σε δευτερογενείς μεταβολίτες.
 Στα ριζώματα, στα φύλλα και στα άνθη κάποιων ειδών έχουν βρεθεί φλαβονοειδή, ισοφλαβονοειδή, φαινολικές ουσίες, γλυκοσίδια, ξανθόνες και ισοφλαβόνες, και η έρευνα συνεχίζεται.

Crocus boryi J.Gay

Jaques Étienne Gay (1786 -1864)

Βασίλειο: Plantae

Άθροισμα: Angiosperms

Κλάση: Monocots

Τάξη: Asparagales

Οικογένεια: Iridaceae

Γένος: Crocus L.

Είδος: boryi J.Gay

Τ' όνομα δόθηκε προς τιμήν του Γάλλου φυσιοδίφη Jean-Baptiste Bory de Saint-Vincent  

(1778 – 1846).

  Συνώνυμα: Crocus laevigatus var. boryi (J.Gay) Nyman

Crocus laevigatus var. boryi (J.Gay) Nyman

Crocus boryanus var. cephalonensis Herb

Crocus ionicus Herb.

Crocus laevigatus var. boryi (J.Gay)Nyman

Crocus marathonensis Heldr.

Crocus laevigatus subsp. boryi (J.Gay)K.Richt.

Ο Crocus boryi ανθίζει, το φθινόπωρο από τον Σεπτέμβριο μέχρι τον Νοέμβριο.

Στοιχεία που τον χαρακτηρίζουν είναι οι άσπροι ανθήρες, πολυσχιδής κίτρινος η πορτοκαλί στύλος και γραμμοειδή φύλλα .

Τον βρίσκουμε στην Ήπειρο την Στερεά Έλλαδα, Πελοπόννησο, Κρήτη και στα Ιόνια νησιά.

Πλησιέστερα συγγενικά είδη είναι τα C.tournefortii και C. laevigatus, έχει παρατηρηθεί ότι ο C. laevigatus και ο C. boryi συχνά βρίσκονται μαζί χωρίς να έχει παρατηρηθεί υβριδισμός μεταξύ τους.

Ο Κρόκος χρησιμοποιείται στο χρωματισμό τροφίμων εξαιτίας μιας πολύ δυνατής χρωστικής που περιέχει (κροκίνη) και ως καρύκευμα (Crocus sativus).
Από τα είδη του γένους Crocus μόνο ο Crocus sativus έχει μελετηθεί συστηματικά για την σύνθεση και τις βιολογικές ιδιότητες των στύλων του. 
Eνδιαφέρουσες αναφορές υπάρχουν και για τον Crocus boryi αλλά χρειάζεται περισσότερη έρευνα. 
Όλα τα είδη Κρόκων είναι μελισσοκομικά φυτά.