Άλλες ονομασίες:
Φαμελίτης,
θανατίτης,
death cap, Agaricus phalloides Bull, Fungus phalloides Vaill.,
Amanite
phalloïde, Grüner Knollenblätterpilz, Бледная поганка,
Muchomor zielonawy, Groene knolamaniet
Ο
Αμανίτης ο φαλλοειδής αρχικά περιγράφηκε
από τον Γάλλο βοτανολόγο
Sébastien
Vaillant (1669 - 1722) ως ( Fungus phalloides ).
Αργότερα
πήρε το τελικό του όνομα Amanita
phalloides από
τον Johann Heinrich
Friedrich Link (1767
– 1851).
Από
τον Οκτώβριο έως τον Δεκέμβριο σε δάση
πλατύφυλλων θα συναντήσουμε ένα όμορφο
και φαινομενικά αθώο μανιτάρι, τον
Αμανίτη
τον φαλλοειδή (Amanita
phalloides).
Χαρακτηριστικά: Αρχικά
το καρπόσωμά του έχει το σχήμα αυγού,
(όπως όλοι οι Αμανίτες), κλεισμένο στο
ολικό πέπλο. Στην συνέχεια, καθώς το
ολικό πέπλο σχίζεται, ξεπροβάλει το
καπέλο, που έχει συνήθως χρώμα κίτρινο, ή λαδοπράσινο,
λαδοκίτρινο, λαδοκαφέ και μερικές φορές
άσπρο (ssp Alba).
Τα ελάσματα είναι άσπρα με
πρασινωπές αποχρώσεις, πόδι λευκό με
πρασινωπές ή καφέ τεθλασμένες γραμμές,
δαχτυλίδι άσπρο που ξεκινά ψηλά από το
πόδι.
Ο
Αμανίτης ο φαλλοειδής είναι το πιο
επικίνδυνο μανιτάρι στην Ελλάδα. Το 90%
των θανατηφόρων κρουσμάτων από μανιτάρια
στην Ευρώπη οφείλονται σ' αυτόν, (30
mg από
αυτό το μανιτάρι είναι αρκετά για να
σκοτώσουν έναν άνθρωπο).
Είναι
γνωστό και με το όνομα death
cap.
Λέγεται ότι ο Ρωμαίος αυτοκράτορας
Κλαύδιος και ο Αυστριακός Αυτοκράτορας
Κάρολος ΣΤ' δολοφονήθηκαν τρώγοντας
αυτό το μανιτάρι.
Έχουν απομονωθεί
από το καρπόσωμά του τρεις ομάδες
μυκοτοξινών:
οι φαλοτοξίνες,
οι αματοξίνες (α-, β-, γ-
αμανατίνη) και οι βιροτοξίνες.
Οι
φαλλοτοξίνες προκαλούν βλάβη της
κυτταρικής μεμβράνης των εντεροκυττάρων
και είναι υπεύθυνες των αρχικών συμπτωμάτων, που είναι γαστρεντερικά, όπως ναυτία,
εμετός, διάρροια.
Οι αματοξίνες
δεν καταστρέφονται με το μαγείρεμα και
εξακολουθούν να διατηρούνται στο
μανιτάρι μετά από μακρές περιόδους
ψυχρής αποθήκευσης.
Επιδρούν άμεσα
στο ένζυμο RNA πολυμεράση II στα ευκαρυωτικά
κύτταρα προκαλώντας μια σταδιακή μείωση
του mRNA και οδηγώντας σε αδυναμία σύνθεσης
πρωτεϊνών και θάνατο των κυττάρων.
Τα πρώτα συμπτώματα
εκδηλώνονται ύστερα από 6 ώρες (έως και
24 ώρες) και αρχικά είναι γαστρεντερικής
φύσεως με κοιλιακούς πόνους, σπασμούς
, ναυτίες, εμετούς και διάρροιες που
μπορεί να οδηγήσουν σε αφυδάτωση.
Σε
σοβαρές περιπτώσεις παρατηρούνται
διαταραχές των ηλεκτρολυτών, υπογλυκαιμία,
αφυδάτωση και υπόταση.
Ακολουθεί ένα
στάδιο φαινομενικής βελτίωσης αλλά οι
τοξίνες συνεχίζουν την δράση τους
βλάπτοντας το ήπαρ και τα νεφρά.
Στην τελευταία
φάση παρατηρείται οξεία ηπατική
ανεπάρκεια και το συκώτι και η νεφρική
λειτουργία επιδεινώνονται, με αποτέλεσμα
την υπερχολερυθριναιμία, διαταραχές
πηκτικότητας, υπογλυκαιμία, ηπατονεφρικό
σύνδρομο, πολυοργανική ανεπάρκεια,
διάχυτη ενδαγγειακή πήξη, σπασμούς, και
καταλήγει ύστερα από 6 έως και 15 μέρες
στο θάνατο.
Οι
πιθανότητα θεραπείας από φαλλοειδική
δηλητηρίαση βασίζεται μόνο στην έγκαιρη
πρόγνωση και παροχή ιατρικής φροντίδας
(γαστρικές και εντερικές πλύσεις,
καθαρισμός του αίματος, έλεγχος
ηλεκτρολυτών, αντιμετώπιση αφυδάτωσης
κ.α.). Σε πολλές περιπτώσεις είναι
απαραίτητη η μεταμόσχευση ήπατος.
Πολλά
φάρμακα και θεραπείες έχουν δοκιμαστεί
στο παρελθόν και έχουν εγκαταλειφθεί.
Σήμερα
καλά αποτελέσματα έχει δείξει η θεραπεία
με χορήγηση σιλυμπινίνης, η οποία
αναστέλλει την διείσδυση της αμανιτίνης στα ηπατοκύτταρα.
Η
σιλυμπινίνη είναι μια ουσία που υπάρχει
στο γαϊδουράγκαθο (Silybum
marianum) και στην χώρα μας διατίθεται
με την εμπορική ονομασία Legalon
(Γ. Κωνσταντινίδης).
Τέλος,
καλά αποτελέσματα έχει δείξει και η
χορήγηση Πενικιλίνης G με παρόμοιο
μηχανισμό δράσης με την σιλυμπινίνη.
ΠΡΟΣΟΧΗ
ΘΑΝΑΤΗΦΟΡΟ ΜΑΝΙΤΑΡΙ
